Raadsel

Rara wie zijn dit: Drie broers komen
Altijd een voor een achter elkaar aan.

Een maal per jaar bezoeken zij de wereld,
Dan bezorgen zij de aarde veel overvloed.

Niemand heeft ooit hun gezicht gezien, een naam
Hebben ze wel, maar hun lichaam is onzichtbaar.

Een van hen is veranderd in lucht,
Een ander bouwde zich een waternest.

De derde zag dat er voor elk een plekje was,
En koos dan de aarde als zijn woonplaats.

Van hun hoofden zijn er drie, van hun voeten vijf.
Denk na over wat ik heb verteld, en zeg wie ze zijn.

Gazel

I

Laat ons beiden reisgenoot zijn,
Kom naar de vriend, laat ons gaan mijn lief.
Laat ons samen het leven delen,
Kom naar de vriend, laat ons gaan mijn lief.

Wees jij voor mij onze ogen en oren,
Laat ons op weg gaan naar de vriend.
Maak je van begin tot eind geen zorgen,
Kom naar de vriend, laat ons gaan mijn lief.

Laat ons niet in deze wereld geloven,
Laat de vergankelijke ons niet misleiden,
Laat ons niet van elkaar scheiden,
Kom naar de vriend, laat ons gaan mijn lief.

Niet deze wereld is immers eeuwig,
Open je ogen en wek je ziel,
Wees voor ons reisgenoot en geliefde,
Kom naar de vriend, laat ons gaan mijn lief.

Laat ons uit deze wereld vertrekken,
Laat ons vliegen naar het rijk van de vriend,
Laat ons uit hartstocht de aarde ontstijgen,
Kom naar de vriend, laat ons gaan mijn lief.

Eer het doodsbericht ons bereikt,
Eer de dood ons in de kraag grijpt,
Eer de doodsengel zijn aanval doet,
Kom naar de vriend, laat ons gaan mijn lief.

Laat ons de ware liefde aanschouwen,
Laat ons het goddelijk bericht vernemen,
Laat ons de minnaar Yunus vinden,
Kom naar de vriend, laat ons gaan mijn lief.

Gazel

II

De groenkoppige eend vloog naar de hemel.
Vrienden, laat horen dat ze ons hangen.
Laat geen steen van zijn juiste plaats rollen.
Vrienden, laat horen dat ze ons hangen.

Ze trokken het kleed van mijn lijf, wierpen het weg
En daalden weer af naar de tombe.
Bloedend draaide ik me om, bekeek de wonden.
Vrienden, laat horen dat ze ons hangen.

Overal om ons heen hangt het vol met vijgen.
Ik eet ze zo graag, daarom is mijn hart gekweld.
Ik ben aan handen en voeten gekluisterd.
Vrienden, laat horen dat ze ons hangen.

Vraag je waar ik geboren ben? In het dorp Banaz.
Ik wil dat het niet heelt, dat bloedige Sivas.*
Al zou ik sterven, dan vergaat de wereld nog niet.
Vrienden, laat horen dat ze ons hangen.

Ik, Pir Sultan Abdal, werd voorover geduwd,
De parel van mijn oog werd op de grond gegooid,
Het touw werd om mijn nek geknoopt.
Vrienden, laat horen dat ze ons hangen.

Gazel

II

Sinds de vonken van mijn zuchten de hemel in schoten, al wentelend,
Brandde het hart van de hemelse kaars, zich draaiend en wentelend.

Zodra de voet van de gehangene in je krullende lokken de grond raakt,
Geeft hij zich met hoofd en hart vreugdevol over, al wentelend.

Met het Syrië van je lokken werd het Egypte van mijn hart een ruïne,
Aldus luidde het bericht dat de duif jou bezorgde, al wentelend.

Sta jij maar op om te dansen, terwijl ik mijn hoofd zal buigen,
Laat je lokken hangen, koester je zilveren boezem, al wentelend.

Als jouw deur geen Kaäba was, dan zouden de zon en de maan
Er niet dag en nacht eeuwig omheen blijven draaien, al wentelend.

Jij zou het kunnen zijn, die in de her en der hangende spiegels
De blik weerkaatst van hen die komen en gaan, al wentelend.

O Necati, voor de zanger van deze bijeenkomst ter ere van de sultan,
Is het heerlijk te dansen en dit nieuwe vers te declameren, al wentelend.

Gazel

Zowel bokaal, als wijn, als verleidelijk wijnschenker is het hart.
Voor de lieden der liefde is de beste plezierhouder het hart.

Duizendmaal wil ik sterven voor een ademtocht lang geliefdes gelaat.
Hoe lang al is immers de gevangene van het verlangen het hart.

Mijn liefde huist in het hart, laat ziel en lichaam stof zijn op jouw weg.
Voor eeuwig in de wereld der betekenis blijft als ik sterf het hart.

Het is slechts een stofje, bij het licht van de zon der liefde.
Een rozet op de wijde koepel van de tijd is het hart.

Wat geeft het als Nef’i voortaan feestviert met zijn hart.
Zowel bokaal als wijn als verleidelijk wijnschenker is het hart.

Gazel

III

Heren die luisteren zijn dezer dagen zeldzaam.
Rond het hoofd van de held cirkelt een raaf.
Zijn zaad is gestolen, zijn akker vernield.
Wat moet de held zonder zijn beschermheer?

Ik blijf het herhalen, maar hij gelooft me niet.
Wat moet ik doen, hij weet niets van mijn toestand.
Deze vriendschap duurt niet jouw leven lang,
Als jij niet van zeer goede huize komt.

Voor de minnaar is het dwaze hart voor de geliefde.
Geen goede dag restte er in de loop der tijd.
Ook de kostbaarheid verstopten ze in het stro.
Wanneer er geen baal is, vindt men geen lastdier.

Karacaoğlan zegt, dat hij helden prijst,
De tak van de rijpe vrucht ombuigt, en dat
Zijn schoonheid wel duizend dukaten waard is.
Wat te doen als zijn schone geen zin heeft.

Gazel

I

O heer, om jouw gelaat te mogen zien, wil ik sterven.
Ik hunker naar onze versmelting, daarom wil ik sterven.

Gun mij de tijd aan je lippen in het duister van je haar,
Waar de levensbron zich bevindt, daarom wil ik sterven.

Deze nacht droomde ik dat wij verbonden waren.
De duiding laat zich raden, daarom wil ik sterven.

Sinds jouw schone liefde op het eeuwige feest mijn ziel doordrong,
Reik ik naar wat ik niet raken kan, daarom wil ik sterven.

Mijn ziel, verstand en hart verloren zich in jouw haren.
Al zijn ze niet verward, laat mij ze kammen, daarom wil ik sterven.

Een wijnschenker

Die tavernejongen ontmoette hij in de Tulpentijd,
Een laatste kelk voor zijn bewonderaars in die tijd.

Nog geen zestien was die versierder van Sa’ dabad,
Toen hij de wereld overgaf aan verwarring in die tijd.

Zijn taal gold als voorbeeld voor het dialect van Shiraz,
De taal der elite in het perzofiele Rum van die tijd.

Hij onderscheidde zich niet, naar verluid, van een
Wijnschenker rond de troon van Djemsjid in die tijd.

Kemal, in dat Paradijselijk Paviljoen kwam hij één
Nacht samen met die tavernejongen in de Tulpentijd.

Gazel

I

Vraag waarom ik klaag over de vogelzang van het ochtendgloren,
Vraag waarom ik lijd aan mijn pijnlijk zieke hart.

Vraag waarom bij verhalen over het leed van mijn gazelle
De schrijvende pennen zich branden aan de brief vol tranen.

Vraag waarom je lippen van suiker en honing genieten,
Bewust van het verlangen van je wang naar de maankaars.

Vraag naar mijn schedel als mijn lichaam begraven zal zijn
Op jouw weg, waar ik me van de levenslast ontdeed.

Vraag het de oostenwind bij thuiskomst van zijn reis met stof
Aan zijn voeten, als je niet gelooft dat ik begraven ben.

Vraag, o bode van de lentewind, aan mijn hartendief
Waarom hij mij, als mijn tranen, uit zijn zicht verdreef.

In de vallei van ballingschap bleef je slaaf Ahmed alleen,
Vraag aan de maansikkel hoezeer hij geleden heeft.

Gazel

II

Die dag brandde ik als een zon zo hevig voor jou.
Waar jij liep was ik als een levenloze schaduw voor jou.

Toen in het kosmisch geheim uit de laatste teug de eeuwigheid ontstond,
Was ik in het convent van de liefde de aanbidder van jou.

De roos had kleur noch geur, de ochtendwind geen flonkering.
In je rozentuin was ik de klagende nachtegaal voor jou.

Jij veinsde afkeer, voor het biddende volk is er Medina.
Als bij de Kaäba reet ik mijn kraag uiteen voor jou.

Mijn sultan, ik ben Hayali, toen de wereld mij geen plaats bood,
Was ik in een ziekenhuis de bezoeker voor jou.

Gazel voor Nurullah Ataç

Als je dronken wordt van een gedicht als van eeuwige wijn,
Dan verbeeld je je bij elk halfvers dat het ’t mooiste zal zijn.

In de hand van de meester wordt taal volmaakte melodie,
Het plectrum geeft zijn woorden klank alsof het snaren zijn.

Retoriek wekt weerzin wanneer geen melodie wordt gehoord,
Zoals verveling door lege woorden ontstaan zou kunnen zijn.

Eén gazel nalaten is voor de dichter ervan al genoeg,
Doch elk vers behoort steeds het allermooiste te zijn.

Ware poëzie is anders, anders dan een spreuk, Kemal,
Veel woorden zijn als spreuken, zoals simpele melodieën zijn.

I

Taal noch teken restte er van het voorjaarsschoon,
Op het gras viel het blad uit de gratie van de boom.

De bomen omhingen zich met mantels in derwisjtrant,
De herfstwind nam op het gras de plataan bij de hand.

Van alle zijden stroomt het goud toe rond de voeten
Van de bomen die de hulp van de beek gaarne begroeten.

Laat op het gras de vandaag van blad en vrucht
Bevrijde twijg blijven wiegen in de ochtendlucht.

Baki, op het gras zijn de bladeren de verwarring nabij,
Als doen zij hun beklag over de wind en het getij.