SİMAVNE KADISI OĞLU ŞEYH BEDREDDİN DESTANI’ndan
14. Yağmur çiseliyor, korkarak yavaş sesle bir ihanet konuşması gibi. Yağmur çiseliyor, beyaz ve çıplak mürted ayaklarının ıslak ve karanlık toprağın üstünde koşması gibi. Yağmur çiseliyor, Serezin esnaf çarşısında, bir bakırcı dükkânının karşısında Bedreddinim bir ağaca asılı. Yağmur çiseliyor. Gecenin geç ve yıldızsız bir saatidir. Ve yağmurda ıslanan yapraksız bir dalda sallanan şeyhimin çırılçıplak etidir. Yağmur çiseliyor. Serez çarşısı dilsiz, Serez çarşısı kör. Havada konuşmamanın, görmemenin kahrolası hüznü Ve Serez çarşısı kapatmış elleriyle yüzünü. Yağmur çiseliyor.
© Nâzim HİKMET, 1936
SİMAVNE KADISI OĞLU ŞEYH BEDREDDİN DESTANI İstanbul
Uit "HET EPOS VAN SJEIK BEDRETTIN"
14.
Gestaag daalt de regen,
angstig
zachtjes
als gefluister van verraders.
Gestaag daalt de regen,
als hollende blote witte voeten van afvalligen
over natte en donkere aarde.
Gestaag daalt de regen,
op de markt van Serez,
tegenover een kopersmid,
hangt mijn Bedreddin aan een boom.
Gestaag daalt de regen.
Het is een laat en sterreloos uur van de nacht.
En het spiernaakte vlees van mijn sjeik,
dat schommelt aan een kale tak,
is nat van de regen.
Gestaag daalt de regen.
De markt van Serez is stom,
de markt van Serez is blind.
In de lucht het vervloekte verdriet van niet spreken, van niet zien.
En de markt van Serez heeft de handen voor het gezicht geslagen.
Gestaag daalt de regen.© Sytske Sötemann, 2004
Uitgeverij Douane
Davet
Dörtnala gelip Uzak Asya'dan Akdeniz'e bir kısrak başı gibi uzanan bu memleket bizim. Bilekler kan içinde, dişler kenetli, ayaklar çıplak ve ipek bir halıya benzeyen toprak, bu cehennem, bu cennet bizim. Kapansın el kapıları, bir daha açılmasın, yok edin insanın insana kulluğunu, bu dâvet bizim. Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür ve bir orman gibi kardeşçesine, bu hasret bizim.
© Nâzim HİKMET,
İstanbul
Oproep
In galop uit het Verre Azië en reikhalzend als het hoofd van een merrie naar de Middellandse Zee, dit land is het onze. De vuisten in bloed, de tanden opeen geklemd, de voeten ontbloot en de aarde gespreid als een zijden tapijt, deze hel, deze hemel is de onze. Sluit de huizen van de uitbuiters, laat ze niet opnieuw ontsluiten, maak een einde aan de slavernij van mens tot mens, deze oproep is de onze. Leven als een boom, alleen en vrij en als een bos in broederschap, dit verlangen is het onze.
© Sytske Sötemann, 2009
SAAT 21-22 ŞİİRLERİ’NDEN
Ne güzel şey hatırlamak seni :
ölüm ve zafer haberleri içinden,
hapiste
ve yaşım kırkı geçmiş iken...
Ne güzel şey hatırlamak seni :
bir mavi kumaşın üstünde unutulmuş olan elin
ve saçlarında
vakur yumuşaklığı canımın içi İstanbul toprağının...
İçimde ikinci bir insan gibidir
seni sevmek saadeti...
Parmakların ucunda kalan kokusu sardunya yaprağının,
güneşli bir rahatlık
ve etin daveti :
kıpkızıl çizgilerle bölünmüş
sıcak
koyu bir karanlık...
Ne güzel şey hatırlamak seni,
yazmak sana dair,
hapiste sırtüstü yatıp seni düşünmek :
filânca gün, falanca yerde söylediğin söz,
kendisi değil
edasındaki dünya...
Ne güzel şey hatırlamak seni.
Sana tahtadan bir şeyler oymalıyım yine :
bir çekmece
bir yüzük,
ve üç metre kadar ince ipekli dokumalıyım.
Ve hemen
fırlayarak yerimden
penceremde demirlere yapışarak
hürriyetin sütbeyaz maviliğine
sana yazdıklarımı bağıra bağıra okumalıyım...
Ne güzel şey hatırlamak seni :
ölüm ve zafer haberleri içinden,
hapiste
ve yaşım kırkı geçmiş iken...© Nâzim HİKMET,
1945 İstanbul
Uit “GEDICHTEN VAN 21-22 UUR”
Heerlijk om zo aan jou te denken: tussen de berichten over dood en victorie in de gevangenis terwijl ik de veertig al ben gepasseerd... Heerlijk om zo aan jou te denken: met je hand nonchalant op een blauwe doek en in je haren de waardige zachtheid van Istanbul’s geliefde grond... Het geluk van jou te houden Voelt als een tweede mens van binnen... De geur van geraniums nog aan je vingertoppen, een zonnige rust en de uitnodiging van vlees: een bloedrood dooraderde warme diepe duisternis. Heerlijk om zo aan jou te denken, over jou te schrijven, op mijn rug in de gevangenis over jou te liggen peinzen: het woord dat je bezigde op een bepaalde dag, op een bepaalde plek, niet dat woord op zichzelf maar de wereld die daarin besloten lag... Heerlijk om zo aan jou te denken. Ik moet weer eens wat van hout voor je snijden: een sieradenkistje een ring, en een paar meter stof van fijne zijde weven. En ik moet nu meteen van mijn bed opspringen mij bij mijn raam aan de tralies vastklampen en voor het melkwitte blauw van de vrijheid luidkeels lezen wat ik jou heb geschreven... Heerlijk om zo aan jou te denken: tussen de berichten over dood en victorie, in de gevangenis terwijl ik de veertig al ben gepasseerd...
© Sytske Sötemann, 2010
SEVERMİŞİM MEĞER
yıl 62 Mart 28
Prağ-Berlin treninde pencerenin yanındayım
akşam oluyor
dumanlı ıslak ovaya akşamın yorgun bir kuş gibi
inişini severmişim meğer
akşamın inişini yorgun kuşun inişine benzetmeyi
sevmedim
toprağı severmişim meğer
toprağı sevdim diyebilir mi onu bir kez olsun sürmeyen
ben sürmedim
Platonik biricik sevdam da buymuş meğer
meğer ırmağı severmişim
ister böyle kımıldanmadan aksın kıvrıla kıvrıla
tepelerin eteğinde
doruklarına şatolar kondurulmuş Avrupa tepelerinin
ister uzasın göz alabildiğine dümdüz
bilirim aynı ırmakta yıkanılamaz bir kere bile
bilirim ırmak yeni ışıklar getirecek sen göremiyeceksin
bilirim ömrümüz beygirinkinden azıcık uzun
karganınkinden alabildiğine kısa
bilirim benden önce duyulmuş bu keder
benden sonra da duyulacak
benden önce söylenmiş bunların hepsi bin kere
benden sonra da söylenecek
gökyüzünü severmişim meğer
kapalı olsun açık olsun
Borodino savaş alanında Andırey’in sırtüstü seyrettiği gök
kubbe
hapiste Türkçeye çevirdim iki cildini Savaşla Barış’ın
kulağıma sesler geliyor
gök kubbeden değil meydan yerinden
gardiyanlar birini dövüyor yine
ağaçları severmişim meğer
çırılçıplak kayınlar Moskova dolaylarında Peredelkino’da
kışın çıkarlar
karşıma alçakgönüllü kibar
kayınlar Rus sayılıyor kavakları Türk saydığımız gibi
İzmir’in kavakları
dökülür yaprakları
bize de Çakıcı derler
yâr fidan boylum
yakarız konakları
Ilgaz ormanlarında yıl 920 bir keten mendil astım bir
çam dalına ucu işlemeli
yollan severmişim meğer
asfaltını da
Vera direksiyonda Moskova’dan Kırım’a gidiyoruz
Koktebel’e asıl adı Göktepe ili
bir kapalı kutuda ikimiz
dünya akıyor iki yandan dışarda dilsiz uzak
hiç kimseyle hiçbir zaman böyle yakın olmadım
eşkiyalar çıktı karşıma Bolu’dan inerken Gerede’ye
kırmızı yolda ve yaşım
on sekiz
yaylıda canımdan gayri alacaktan eşyam da yok
ve on sekizimizde en değersiz eşyamız canımızdır
bunu bir kere daha yazdımdı
çamurlu karanlık sokakta bata çıka Karagöz’e gidiyorum
Ramazan gecesi
önde körüklü kâat fener
belki böyle bir şey olmadı
belki bir yerlerde okudum sekiz yaşında bir oğlanın
Karagöz’e gidişini
Ramazan gecesi İstanbul’da dedesinin elinden tutup
dedesi fesli ve entarisinin üstüne samur yakalı kürkünü
giymiş
ve harem ağasının elinde fener
ve benim içim içime sığmıyor sevinçten
çiçekler geldi aklıma her nedense
gelincikler kaktüsler fulyalar
İstanbul’da Kadıköy’de Fulya tarlasında öptüm Marika’yı
ağzı acıbadem kokuyor
yaşım on yedi
kolan vurdu yüreğim salıncak bulutlara girdi çıktı.
çiçekleri severmişim meğer
üç kırmızı karanfil yolladı bana hapisaneye yoldaşlar 1948
yıldızları hatırladım
severmişim meğer
ister aşağıdan yukarıya seyredip onları şaşıp kalayım
ister uçayım yanıbaşlarında
kosmos adamlarına sorularım var
çok daha iri iri mi gördüler yıldızları
kara kadifede koskocaman cevahirler miydiler
turuncuda kayısılar mı
kibirleniyor mu insan yıldızlara biraz daha yaklaşınca
renkli fotoğraflarını gördüm kosmosun Ogonyok
dergisinde
kızmayın ama dostlar non figüratif mi desek soyut mu
desek işte o soydan
yağlı boyalara benziyordu kimisi yani dehşetli figüratif ve
somut
insanın yüreği ağzına geliyor karşılarında
sınırsızlığı onlar hasretimizin aklımızın ellerimizin
onlara bakıp düşünebildim ölümü bile şu kadarcık keder
duymadan
kosmosu severmişim meğer
gözümün önüne kar yağışı geliyor
ağır ağır dilsiz kuşbaşısı da buram buram tipisi de
meğer kar yağışını severmişim
güneşi severmişim meğer
şimdi şu vişne reçeline bulanmış batarken bile
güneş İstanbul’da da kimi kere renkli kartpostallardaki gibi
batar
ama onun resmini sen öyle yapmayacaksın
meğer denizi severmişim
hem de nasıl
ama Ayvazofski’nin denizleri bir yana
bulutlan severmişim meğer
ister altlarında olayım ister üstlerinde
ister devlere benzesinler ister ak tüylü hayvanlara
ayışığı geliyor aklıma en aygın baygını en yalancısı en
küçük burjuvası
severmişim
yağmuru severmişim meğer
ağ gibi de inse üstüme ve damlayıp dağılsa da camlarımda
yüreğim beni
olduğum yerde bırakır ağlara dolanık ya da bir damlanın
içinde ve çıkar
yolculuğa hartada çizilmemiş bir memlekete gider
yağmuru severmişim meğer
ama neden birdenbire keşfettim bu sevdaları Prağ-Berlin
treninde
yanında pencerenin
altıncı cıgaramı yaktığımdan mı
bir teki ölümdür benim için
Moskova’da kalan birilerini düşündüğümden mi
geberesiye
saçlan saman sarısı kirpikleri mavi
zifiri karanlıkta gidiyor tren
zifiri karanlığı severmişim meğer
kıvılcımlar uçuşuyor lokomotiften
kıvılcımları severmişim meğer
meğer ne çok şeyi severmişim de altmışımda farkına
vardım bunun
Prağ-Berlin treninde yanında pencerenin yeryüzünü
dönülmez bir
yolculuğa çıkmışım gibi seyrederek© Nâzim HİKMET, 1962
İstanbul
IK HOUD ER ZOWAAR VAN
het jaar 62 maart 28 ik zit in de trein van Praag naar Berlijn bij het raam de avond valt ik houd zowaar van het vallen van de avond zoals een vermoeide vogel daalt over de dampige natte vlakte ik hield er niet van om het vallen van de avond te vergelijken met het dalen van een vermoeide vogel ik houd zowaar van de aarde kan iemand die hem nooit eens beploegd heeft eigenlijk wel zeggen ‘ik hield van de aarde’? ik heb niet geploegd dit is zowaar mijn enige platonische liefde ik houd zowaar van de rivier of die zich nu rimpelloos voortbeweegt aan de voet van de heuvels van de Europese heuvels met op hun toppen de kastelen of dat die zich zover je kunt zien wijds en kaarsrecht uitstrekt ik weet het, men kan zich zelfs niet eenmaal in dezelfde rivier wassen ik weet het, de rivier zal nieuwe lichtjes brengen, jij zult ze niet kunnen zien ik weet het, wij leven wat langer dan een lastpaard en veel korter dan een kraai ik weet het, vóór mij heeft men deze pijn al ervaren ná mij zal men hem ook ervaren vóór mij is dit allemaal al wel duizend keer gezegd ná mij zal het ook worden gezegd ik houd zowaar van de hemel of die nu bedekt is of helder de hemelkoepel die Andrej op zijn rug liggend aanschouwde op het slagveld van Borodino in de gevangenis heb ik twee delen van Oorlog en Vrede in het Turks vertaald stemmen bereiken mijn oor niet vanuit de hemel maar vanaf de binnenplaats de bewakers zijn weer eens iemand aan het slaan ik houd zowaar van de bomen voor mij verrijzen eenvoudig en voornaam de kale beuken in de omgeving van Moskou bij Peredelkino in de winter men acht beuken Russisch zoals wij populieren Turks vinden de populieren van Izmir laten hun bladeren vallen en ons noemen ze Çakıcı mijn lange ranke geliefde wij verbranden de huizen in de bossen van Ilgaz in het jaar 1920 heb ik een linnen zakdoek aan de tak van een den geknoopt zijn top mooi versierd ik houd zowaar van de wegen en van het asfalt met Vera aan het stuur gaan wij van Moskou naar de Krim naar Koktebel Göktepe is de eigenlijke naam van het district we zitten met z’n tweeën in een afgesloten doos aan twee kanten stroomt de wereld buiten voorbij sprakeloos en veraf nooit ben ik iemand zo nabij geweest rovers kwamen mij tegemoet toen ik van Bolu afdaalde naar Gerede op de rode weg toen ik achttien was in de koets had ik niets anders dan mijn leven om te geven en op ons achttiende is ons leven dat wat het minste waard is dit had ik al eens ergens opgeschreven door de donkere straat ga ik op een Ramadanavond ploeterend door de modder op weg naar het schimmentheater er hangt een lampion misschien is het wel niet echt gebeurd misschien heb ik wel ergens gelezen over een jongen van acht die naar het schimmenspel gaat op een Ramadanavond in Istanbul aan de hand van zijn opa zijn opa met fez, die over zijn lange hemd zijn met sabelbont afgezette mantel draagt en de lampion in de hand van de haremdienaar en ik uitzinnig van vreugde er zijn zomaar bloemen opgekomen in mijn gedachten klaprozen, cactussen, narcissen in Istanbul, in Kadiköy, in de Narcissentuin kuste ik Marika haar mond rook naar bittere amandel ik was zeventien mijn hart nam een vlucht, de schommel verdween in de wolken ik houd zowaar van de bloemen kameraden stuurden mij drie rode anjers in de gevangenis in 1948 ik herinnerde mij de sterren ik houd zowaar van ze ik moet ze van onderaf bekijken en me erover blijven verbazen of bij ze in de buurt gaan vliegen ik wil wat vragen aan de kosmonauten zagen zij de sterren veel en veel groter zijn het enorme edelstenen in het zwarte fluweel of abrikozen in oranje wordt de mens hoogmoedig als hij de sterren dichter nadert ik heb de kleurenfoto’s van de kosmos in het tijdschrift Ogonyok gezien word nu niet boos, maar vrienden of we het nu non-figuratief of abstract noemen sommige leken op olieverfschilderijen en waren dus ongelofelijk figuratief en concreet daarmee geconfronteerd bonkt het hart van een mens in zijn keel zij zijn de oneindigheid van onze weemoed, van ons verstand, van onze handen ik keek naar ze en kon aan de dood denken zonder zelfs een sprankje pijn te voelen ik houd zowaar van de kosmos voor mijn oog verschijnt de sneeuwval zowel de langzame geruisloze dikke vlokken als de dunne jachtige sneeuw ik houd zowaar van de sneeuwval ik houd zowaar van de zon zelfs nu hij vertroebeld ondergaat in die kersenjam soms gaat de zon in Istanbul onder als op gekleurde ansichtkaarten maar zo zal jij er geen foto van kunnen maken ik houd zowaar van de zee en hoe behalve dan van de zeeën van Ajvazovskij ik houd zowaar van de wolken of ik er nu onder of boven ben of ze nu op reuzen lijken of op witgevederde dieren de maneschijn komt mij voor de geest, al is het de allerslapste, de minst geloofwaardige, de meest kleinburgerlijke ik houd ervan ik houd zowaar van de regen ook als die als een net over mij neerdaalt en zich druppelend verspreidt over mijn ramen mijn hart laat mij achter waar ik ben verward in netten of in een druppel en begeeft zich op reis naar een land dat niet op de kaart staat ik houd zowaar van de regen maar waarom heb ik plotseling deze liefdes ontdekt in de trein van Praag naar Berlijn bij het raam is het omdat ik mijn zesde sigaret heb opgestoken eentje zal er mijn dood zijn of omdat ik aan iemand denk die in Moskou is achtergebleven verdomme wier haren blond zijn en wimpers blauw de trein rijdt door het pikkedonker ik houd zowaar van die diepe duisternis de vonken spatten van de locomotief ik houd zowaar van die vonken het is nogal wat waar ik zowaar van houd, op mijn zestigste werd ik dit gewaar in de trein van Praag naar Berlijn bij het raam terwijl ik de wereld bekeek alsof ik voorgoed op reis was gegaan
© Sytske Sötemann, 2010