Sytske Sötemann

Turkse poëzie in Nederlandse vertaling

Hollandaca'da Türkçe şiir




Gonca ÖZMEN (1982)


DUTLUK

Dutluğa doğru gel 
Evlerin uzağına 

Sana susmayı öğreteceğim 
Dalların kaygısını da 

Azaldığın yerden öpeceğim
Azaldığı yerden doğanın 

Ovayı geç 
Dutluğa doğru gel 
Arasına otların 

Sana fırtınayı dinleteceğim 
Theşub’un çığlığını 

Bir suyun ardında seni 
Neden sonra yine bekleyeceğim 

Tarlayı geç 
Daha gel daha 
Dut kokusuna 

Sana karıncaları göstereceğim

© Gonca ÖZMEN, 2008
Belki Sessiz   Yapı Kredi Yayınları İstanbul


HET MOERBEIVELD

Kom naar het moerbeiveld
Ver van de bewoonde wereld

Ik zal je het zwijgen leren
En de zorgen van de takken

Ik zal je kussen waar jij vervaagt
Waar de natuur vervaagt

Steek de vlakte over
Kom naar het moerbeiveld
Dwars door het hoge gras

Ik zal je de storm laten horen
De roep van zijn god Tesjoeb

Aan een andere oever zal ik veel later
Weer op je wachten

Doorkruis de velden
Kom dichterbij
Naar de geur van de moerbei

Ik zal je de mieren laten zien

© Sytske Sötemann, 2021  

BULUTLARI KALDIR

Giderek bir avluya benze 
Böylesi daha iyi

Bir serinliği büyüt ağzında   
Pencerelerin diline çalış

Anlamanın çatısı akıyor bak her evde 
Yazımı çöz
Yerini değiştir tüm seslerin

Hem bu sesleri bize böyle kim öğretti 
Kim çizdi göğü

Gitsen uzak kentler bulaşacak yüzüme 
Konuşsan suya sessizliğim

Geceyi kaldır üstünden 
Böylesi daha iyi

Bir düş ayır tenine 
Sözün boşluğuna dağıl

© Gonca ÖZMEN, 2008
Belki Sessiz   YKY İstanbul


TIL DE WOLKEN OP

Lijk gaandeweg op een binnenplaats
Zo is het beter

Kweek een koelte in je mond
Zet je aan de taal van ramen

Het dak van inzicht lekt  kijk in elk huis
Ontcijfer mijn schrift
Wijzig de plaats van alle klanken

En wie leerde ons zo deze klanken
Wie tekende de hemel

Zou je vertrekken besmeurden verre steden mijn gezicht
Zou je spreken besmeurde mijn stilte het water

Til de nacht van je af
Zo is het beter

Bewaar een droom voor je huid
Los op in de leegte van het woord

© Sytske Sötemann, 2013  

ÇÜNKÜ ANNEM

Çünkü annem bir yorgun zorunluluk 
Yüzünde içi çiçekli eski kutu duruşu 
Neydi unuttuğu mutfağa girip çıkarken 
Dalgınca boyayıp duruyordu kirli göğü

-Annem yelkovanın bıkkın dönüşü

Tek katlı evlerde mutluluklar aradı. Yok. 
Çok çocuklu evlerde cıvıltılar istedi. Yok. 
Çukur yerlerinde geçmişin titreyişi 
Toz suretinde yapışmış anılar duvara

-Annem bir tekerlemeydi odalarda

Geçkin yazlarla soldu ahşap düşleri 
Eski bir telaşın dinmez sancısıyla 
Ağlardı annem gülmek gibi dururken 
Küçülür incelirdi aya baktıkça

-Annem balkıyan bir göl gülümsemesi

Bir kuşun uçuverişi gibi kolay ölümler çağı 
Rahat yataklarda dikeni batar gecenin 
Örterken annem yıllanmış perdesini 
Babam bir ünlemdi akşamla uzayan

-Annem ki deltaların yazılmamış tarihi

© Gonca ÖZMEN, 2008
Belki Sessiz   Yapı Kredi Yayınları İstanbul


OMDAT MIJN MOEDER

Omdat mijn moeder door alle plichten is afgetobd
Lijkt haar gezicht op een oude bloemetjesdoos
Wat vergat ze op en neer naar de keuken
Verstrooid bleef ze de vuile hemel kleuren

– Mijn moeder: de verveelde terugkeer van de grote wijzer

Zij zocht het geluk in huizen van één verdieping. Vond het niet.
Wilde de drukte in huizen met veel kinderen. Kwam er niet.
Op haar rimpels en groeven de trilling van het verleden
Herinneringen in de gestalte van plakkerig stof op de muur 

– Mijn moeder: een herhaling in de kamers

Met de verlepte zomers verbleekten haar houten dromen 
Met de onstilbare pijn van een oude ongerustheid
Huilde mijn moeder alsof ze stond te lachen
Kromp ze steeds verder hoe meer ze naar de maan keek

– Mijn moeder: de glimlach van een schitterend meer

Zo eenvoudig als het opvliegen van een vogel is de dodentijd
Op rustige bedden prikt de doorn van de nacht
Toen mijn moeder het gerijpte gordijn dichtschoof
Was mijn vader een kreet die aanhield in de avond

– Mijn moeder die de ongeschreven geschiedenis is van de delta's

© Sytske Sötemann, 2012  

BİLE İSTEYE

I

Gölgenin verdiği bir cinnet vardı - tattım
Olmadım deyince olunuyor değil

Sevgilim - beni eve götürme geceleri
Beni en çok eve, en çok geceleri

Sandığımı deş, harmanımı yak, yollara düşür
Bendeki taşra geniş odalara alışık değil

Sana bunları hep tek tek
Zemberekten birer birer geçirerek

Sevgilim - beni bağışla geceleri, en çok geceleri
Bırak oyalansın o aç kalabalık dansımda

Gövdem kederden bir tabanca
Üstünde patlamaz değil

Götürme beni o apansız kapana
Ev dediğin ne ki kaçtığımın yanında

Sevgilim - beni o uzun masalara, o şık salonlara
Sevgilim - beni gündüzlerden kolla

Ölülerin sazlığından geçir, annenin yanağından
Çorabı kaçık kızlar zaten sabahın değil


II

Sevgilim – dinle beni geceleri, en çok geceleri
Zaten nasıl akar bu dilimdeki

Pıtraklı, çoklu, ayazlı
Bendeki ses öylesine değil

Sevgilim - beni şaraba yatır geceleri
Korkularından yont, yoksulluğundan damıt

Beni süsenlere söyle, yaseminlere beni
Beni semazenlere en çok, beni en çok geceleri


III

Sevgilim – beni dünya say, bir üzümden soy 
Pergelin döndüğü bizden değil 

Seni durmadan çarptığım o ağrıyı unut 
Olduğu yerde kalsın uzak – onu unut 

Bir elma olup bir sokak ağzında
Kahkaha olup patlamak kulaklarında 

Sevgilim – sen benim sesimden geçtin sularla
Yollarda düşürdüğün oysa cebinden değil 

Öylece duran saksıda, bekleyiş ne ki 
Benim tozumun yanında 

Düğmenin çözülüşüdür anlam
Sözdür, kime vursa öldürür 

Sevgilim – eğil de bir bak bana 
Yanına kıvrıldığın çoktur senden değil

© Gonca ÖZMEN, 2019
2019   KIRMIZIKEDİ İstanbul


WILLENS EN WETENS

I

Door de schaduw is een waanzin ontstaan -
Waarvan ik geproefd heb - al zei ik van niet

Liefste – neem mij 's nachts niet mee naar huis
Mij vooral niet naar huis, vooral niet 's nachts

Doorboor mijn borst, verbrand mijn oogst, verban me naar de straat
De provincie in mij is niet gewend aan ruime kamers

Waar jij je als een vis in het water voelt
Voel ik me als een kat in een vreemd pakhuis

Liefste – vergeef mij ‘s nachts, vooral ‘s nachts
Laat de hongerige menigten zich vermaken met mijn dans

Mijn lichaam is een wapen van verdriet
Of het zich niet op jou richt is de vraag

Sleep mij niet mee in die onverhoopte val
Ik ben juist gevlucht voor wat jij thuis noemt

Liefste - bespaar mij die lange tafels, die chique zalen
Liefste - behoed mij voor de dagen

Sleep mij door het moeras van de doden, langs de wang van je moeder
De meisjes met een ladder in hun kous horen niet bij jouw ochtenden


II

Liefste - luister 's nachts naar mij, vooral 's nachts
Hoe moet wat op mijn tong ligt anders stromen

Deze stekelige, meervoudige, ijzige
Stem in mij is er niet zomaar

Liefste - dompel mij 's nachts onder in wijn
Kerf mij uit je angsten, destilleer mij uit je armoede

Vertel de irissen over mij, vertel de jasmijnen over mij
Vertel vooral de derwisjen over mij, vooral 's nachts


III

Liefste - beschouw mij als de wereld, pel mij uit een druif
Het draaien van een kompas komt niet door ons

Vergeet die pijn die ik jou aldoor heb bezorgd
Houd hem ver bij je vandaan - vergeet hem

Wees een appel in de mond van een straat
Wees een lach die in je oren schalt

Liefste – jij sijpelde met al het water door mijn stem
Wat jij onderweg liet vallen kwam niet uit jouw zak

Wat moet die pas op de plaats naast mijn stof,
Opgehoopt in een bloempot

Betekenis is het ontwarren van een knoop
Het is het woord dat wie het treft vermoordt

Liefste - buk je en kijk eens naar mij
Wie naast je ligt is allang niet meer de jouwe

© Sytske Sötemann, 2021  
Voor Poetry International

İTİRAF

Kimselere söyleme Derrida okumadığımızı
Aklımızın ucunda birden bir ayakkabı başladığını
Bir sevişmenin bittiğini gövdemizin ucunda
Anlamın hep ötelere ötelere gittiğini
Seni bir gömlekle nasıl deştiğimi kimselere söyleme

Kimselere söyleme çocukken yediğimiz toprağı
Bir başkası olup uyuduğumuzu bir mezarda
Ne kadar acemi olduğumuzu bir ağaca bakarken
Kül yüzlü bir baba niye girerse hep rüya
Kimselere söyleme babalar eksik eşiktir kızlara

Kimselere söyleme sende gördüydüm ilk
Bir vapurun nasıl eskidiğini
Bir sabaha başlamanın tetiğini
Sonra sonra üç kişiliğimizi öpüşürken
Ocakta taşan sütte yanar gibi

Yine de kimselere söyleme öncesini
Uyanır da alır yanımdan yokluk seni

© Gonca ÖZMEN, 2019
BİLE İSTEYE   KIRMIZIKEDİ İstanbul


BEKENTENIS

Vertel niemand dat we Derrida niet lazen
Dat aan de rand van ons brein plotseling een schoen ontstond
Dat vrijen ophield aan de rand van ons lijf
Dat betekenis altijd veel verder voerde
Vertel niemand hoe ik jou oprakelde met een hemd

Vertel niemand dat we als kinderen aarde aten
Dat we een ander werden en in een graf sliepen
Hoe onschuldig we waren toen we naar een boom keken
Waarom we altijd dromen over een vader met een asgrauw gezicht
Vertel niemand dat vaders voor dochters een afwezig obstakel zijn

Vertel niemand wat ik als eerste in jou zag
Hoe een veerboot in verval raakte
Een hendel de ochtend op gang bracht
En hoe we later met z’n drieën als we elkaar kusten
Zo verhit raakten als overkokende melk op de kachel

Vertel in elk geval niemand over alles wat voorafging
Anders ontwaakt het niets en haalt het jou bij mij vandaan

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

AY

                                                         “gözleri maden”e

I

Ben bunları -sizinle değil-
Alnı akıtmalı bir kadınla söyleşmiştim
İşteştik bir zaman birbirimize bakışımlıydık
Onun sözleri, çözdüydük dizlerimin bağıydı
Bir dalda iki kiraz olmuşluğumuz bile var
Terli rüyalara yatmış kalkmıştık sesimizdeki yatırla
Kan akıtmıştık oramızdan buramızdan
Mahkemeye inanmazsınız çıkmışlığımız bile var
Türk Milleti Adına Karar:
Varlığınız armağan olmasın hiçbir şeylere


II

Ben bunları -sizden değil-
Baharatı çok bir kadından dinlemiştim
Az önce çıkarılmış atletler kadar ılıktık birbirimize


III

Ben bunları -size değil-
Ötedeki o şehla kadına okuttum
Yan yana durup bir dize olmuşluğumuz bile var
Sütünü dökmüş kediler kadar dargın
Gurultularla yalarken yaralarımızı
Bir ormana dadanmışlığımız bile var


IV

Biz gecede inanmazsınız yakın yaprak
Biz bizde asma altı, çardak keyfi, yas çiti
Delik çorap, kopuk düğme, yırtık paça
Biz bizde açılmamış bahçenin yazgısı
Mayhoş elma kıvamı inanmazsınız


Bizim bizde kaldığımız
Sizin sizde durduğunuzdan esaslı

© Gonca ÖZMEN, 2019
BİLE İSTEYE   KIRMIZIKEDİ İstanbul


DE MAAN

                                                             voor “haar ogen als mineralen”*

I

Ik besprak dit allemaal - niet met jullie,
Maar met een vrouw met een glanzend voorhoofd
Vroeger waren we omgekeerd evenredig elkaars spiegelbeeld
Haar woorden, die we ontleedden, bezorgden mij knikkende knieën
We rijpten zelfs als Siamese kersen aan een tak
Stonden badend in het zweet op uit onze dromen met een tombe in onze stem
Lieten het bloed van top tot teen door ons heen stromen
We moesten geloof het of niet zelfs voor het gerecht verschijnen
Het vonnis ‘In Naam van het Turkse Volk’ luidde:
Jullie bestaan mag voor niets en niemand een geschenk zijn


II

Ik hoorde dit allemaal - niet van jullie,
Maar van een vurige vrouw
Voor elkaar waren we zo warm als pas uitgetrokken hemdjes


III

Ik liet dit allemaal lezen - niet aan jullie,
Maar aan die vrouw met scheve ogen
Naast elkaar vormden we zelfs een dichtregel
En doken we zelfs onder in een bos
Bedremmeld als een betrapt kind
Terwijl we grommend onze wonden likten


IV

Geloof het of niet, maar 's nachts waren wij dichtbij een blad
Bij een wijnstok, het genot van een prieel, een palissade van rouw
Een gat in een kous, een gebroken knoop, een gescheurde hiel
Bij het lot van een ongeopende tuin
De consistentie van een zure appel, geloof het of niet


Dat wij dicht bij onszelf bleven
Was waarachtiger dan dat jullie bij jezelf stilstonden


* (Verwijzing naar de titel van een gedicht van Turgut Uyar (1927-1985), 
die tot de beweging van de 'Tweede Nieuwen' behoorde halverwege de twintigste eeuw).

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

TÜH

Kumlu sesini yay üstüme altıma
Dal basıyor gövdemi

Karadutlar basıyor onun gövdesini
Hu diyenler basıyor onun gövdesini
Tuz basıyor onun gövdesini
Har basıyor onun gövdesini

Kumlu sesini savur üstüme başıma
Yol basıyor gövdemi

Ayvalar basıyor onun gövdesini
Vah diyenler basıyor onun gövdesini
Yel basıyor onun gövdesini
Sır basıyor onun gövdesini

Kumlu sesini dağıl üstümde altımda
El basıyor gövdemi

Sazlıklar basıyor onun gövdesini
Eh diyenler basıyor onun gövdesini
Gam basıyor onun gövdesini
Ter basıyor onun gövdesini

Kumlu sesine bata çıka 
Sel basıyor gövdemi

© Gonca ÖZMEN, 2019
BİLE İSTEYE   KIRMIZIKEDİ İstanbul


OEF

Strijk met je zanderige stem over mij heen onder mij langs
De tak striemt mijn lichaam

Moerbeien striemen haar lichaam
Zij die hè roepen striemen haar lichaam
Zout striemt haar lichaam
Geschreeuw striemt haar lichaam

Strooi je zanderige stem over mij heen onder mij door
De weg striemt mijn lichaam

Kweeperen striemen haar lichaam
Zij die ach roepen striemen haar lichaam
De windvlaag striemt haar lichaam
Het geheim striemt haar lichaam

Spreid je zanderige stem over mij heen onder mij uit
De hand striemt mijn lichaam

Rietstengels striemen haar lichaam
Zij die oh roepen striemen haar lichaam
Angst striemt haar lichaam
Zweet striemt haar lichaam

Spartelend in je zanderige stem
Striemt de vloed mijn lichaam

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

KARA

Bak bu yağmurun göğsümde uyumuşluğu var
Ada’nın süt içmişliği var memelerimden
Karnımın şişip şişip inmişliği var
Gidip bir yangının önünde durmuşluğum var
Öyle gözü kara, düşü yırtık, eskisi çok
Kabaran bir duyguya bakmaktan dönmüşlüğüm var
Eğik başım öyle, sözüm perişan, kavgam ılık
Uzanıp da kırlara kurumuşluğum var

Aralasan şimdi aralasan öyle iştahlı
Geliversen bin dereden
Geldiğin çarşaflarda yorgunluğum var

© Gonca ÖZMEN, 2019
BİLE İSTEYE   KIRMIZIKEDİ İstanbul


ZWART

Kijk deze regen is op mijn borst in slaap gevallen
Ada, mijn kind mijn eiland, heeft mijn melk gedronken
Mijn buik is gezwollen en weer geslonken
Ik ben pal voor een vuur gaan staan
Ogen op zwart, dromen in duigen, alles in kreukels
Ik kijk niet langer naar een onstuimig gevoel
Met mijn hoofd gebogen, mijn woorden vertwijfeld, mijn strijd afgekoeld
Ben ik languit in het gras gaan liggen en opgedroogd

Als je nu, begerig als je bent, wat ruimte zou maken
En je beste beentje voor zou zetten
Dan vind je als je tussen de lakens glijdt mijn uitputting

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

MELEZ

Dante okudum bir erkeği soydum beyaz
Usul uslu uzandım borçlarımı saydım
Yitiğim çok, avuntum bol, günahım güzel
Bakın işte çalı çırpı kaldım

Kuşları sordum ormana daldım beyaz
Üstümü başımı alıp çıkardım
Ne de güzel durdum omzunla akşam arasında
Uzun uzak hatmilere baktım

Dante okudum bir askeri öptüm beyaz
Bütün kasaba uykuda gibi bir zaman
Attığın taşın yankısıydım geri döndüm
Dünya bazen, bazen dünya sadece kan

Oturdum sonra susacak bir ağız buldum
Karışmıştık kimsesiz ve beyaz
Kitabım, kutsalım, melez çocuğum
Ben sendendir kötü koktum

Dante okudum bir devleti vurdum siyah

© Gonca ÖZMEN, 2019
BİLE İSTEYE   KIRMIZIKEDİ İstanbul


BASTAARD

Ik las Dante kleedde een jongen uit wit
Gedwee ging ik liggen schatte mijn schulden in
Mijn verlies was fors, mijn troost groot, mijn zonde zoet
Kijk hoe ik sprokkelhout werd

Ik vroeg naar de vogels dook het bos in wit
Trok al mijn kleren uit en stond daar
Zo mooi tussen je schouder en de avond
Lang keek ik naar de hibiscus in de verte

Ik las Dante en kuste een soldaat wit
Zoals eens de hele stad in slaap was
Ik was de echo van de steen die jij wierp en kwam terug
De wereld is soms, soms is de wereld louter bloed

Ik ging zitten en vond toen een mond om te zwijgen
We waren verstrengeld verlaten en wit
Mijn boek, mijn heilige tekst, mijn bastaardkind
Ik stonk dankzij jou

Ik las Dante schoot een staat neer zwart

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

MUNDAR

Sana bu dağın karını diyemem Sebastian
Her uyandığın bir kıymık her döndüğün öte değil ki senin
Sen doğurmadın ki Sebastian nerden bileceksin
Ortadan ikiye yarılıyor insan öyle nar gibi değil karpuz hiç
Bir tılsıma varmak öyle kolay değil
Toplayıp pılını pırtısını karnına göçüyor insan
Mundar oluyor

Benim eskiden kırmızı hayvanlarım vardı Sebastian
Gecede ikimizden ikimiz için ikimize uluyan
İkimiz birden bir erkeği sevsek gül çıkar mı bundan
İkimiz birden mavi dolmuşlara binsek binsek de serinlesek
Kahırlı türküler dinlesek türkülerdeki yemişi çiğnesek
Benim böyle aralarda kaldığım
Acep gider yâre ayan olur mu

Ben bir zaman bir gergedana âşık oldum idi
Bana bir kere baktı idi
Yutkunmuş idim ben ona
Kavrulmuş idim ben ona
Bir zaman dindi idim

Sen de hiç kalbinden oldun mu idi Sebastian?

© Gonca ÖZMEN, 2019
BİLE İSTEYE   KIRMIZIKEDİ İstanbul


BESMEURD

Jou heb ik over de sneeuw op deze berg niets te zeggen Sebastian
Telkens als jij ontwaakt ontbreekt er een splinter als jij terugkomt een elders
Jij hebt nooit gebaard Sebastian dus hoe zou je het moeten weten
In het midden word je in tweeën gespleten,
                                             niet als een granaatappel, al helemaal niet als een meloen
Het is niet zo makkelijk om in trance te raken
Om je spullen bij elkaar te pakken en naar je eigen buik te vertrekken
Besmeurd te worden

Vroeger had ik rode dieren Sebastian
Die 's nachts huilden om ons beiden voor ons beiden over ons beiden
Als we allebei tegelijk van dezelfde man zouden houden
                                                                                     zou hier dan een roos uit ontstaan
Als we allebei tegelijk in blauwe bussen zouden stappen en af zouden koelen
Naar weemoedige liedjes zouden luisteren en op de vruchten ervan zouden kauwen
Zou mijn geliefde dan misschien zien
Hoe ik daar tussenin ben blijven hangen?

Ooit was ik verliefd op een neushoorn
Hij had één keer naar mij gekeken
Ik had naar hem gesnakt
Ik had in vuur en vlam voor hem gestaan
Toen was ik tot bedaren gekomen

Heb jij nooit eens je hart verloren Sebastian?

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

KUZUM

Said devrim diyor. Benim saçlarım topuz.
Said’le ikimizin ağzı aralık. Sesler alıp sesler veriyoruz.
Sümeyra’ya inanıyoruz. Benim saçlarım topuz.

Yanına kıvrılana git demiyor hiç Said. Kuzum diyor.
Yanıma kıvrılana git demiyorum hiç ben.
Jar ȗ Evin. Jar ȗ Evin.

Yunacak su bulsam su bulsam ben yunacak.
Saçlarım böyle topuz. Böyle fersiz. Böyle derli toplu.

Biri kurban olayım deyince korkuyorum ben.
Ben korktukça gövdemin çanları bir başka çalıyor.
Ben korktukça tekeler çiftleşiyor bağır çağır.

Kuzum diyorlar bana – kuzum diyorum onlara.

Said katliam diyor. Benim saçlarım topuz.
Said’le ikimizin ağzı karanlık. Ölümler alıp ölümler veriyoruz.
Süleyman’a inanıyoruz. Benim saçlarım topuz.

Kanacak yar bulsam yâr bulsam ben kanacak.
Saçlarım böyle topuz. Böyle dilsiz. Böyle fer fecir.

© Gonca ÖZMEN, 2019
BİLE İSTEYE   KIRMIZIKEDİ İstanbul


MIJN LAM

Said zegt: revolutie. Mijn haar zit in een knot.
Saids mond en de mijne zijn half open. We ademen klanken in en uit.
We geloven in Sümeyra. Mijn haar zit in een knot.

Nooit zegt Said als je tegen hem aankruipt: ga weg. Hij zegt: mijn lam.
Nooit zeg ik als je tegen mij aankruipt: ga weg.
Jar ȗ Evin. Jar ȗ Evin*

Vond ik maar water om me te wassen water om me te wassen
Mijn haar zit in zo’n knot. Zo dof. Zo keurig.

Ik ben bang als iemand zegt: laat mij jouw offer zijn.
Hoe banger ik word hoe vreemder de klokken van mijn lichaam klinken.
Hoe banger ik word hoe harder de geiten mekkeren bij het paren.

Ze noemen mij: mijn lam - ik noem hen: mijn lam.

Said zegt: bloedbad. Mijn haar zit in een knot.
Saids mond en de mijne zijn duister. We ademen doden in en uit.
We geloven in Süleyman. Mijn haar zit in een knot.

Vond ik maar een geliefde om te bedriegen een geliefde om te bedriegen.
Mijn haar zit in zo’n knot. Zo sprakeloos. Zo tussen licht en donker.


*Koerdisch voor De Geliefde en de Liefde.

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

BAKRAÇ

Herkeslerin uzağı vardı ben çok çağırdım
Benden önce bir kadını vardı herkeslerin

İnattım, hoyrattım, sallanan bir bakraçtım
Herkeslerin neşesinde ben hep sakardım

Bendeki rüzgârla açılanlar
Göğün aklından sarkanlar
Sizden ne alacaktım, bıraktım

Deyin ki ağaç kovuklarında dolandım
Her çalılıkta yazgımı biraz kararttım

İnandığınız o hayrete ne yapsam varmadım
Herkesler tamdı bir ben olmadım

Bir çocuk düşerkenki gibi baktım
Dünya çok alçak bir yer
İndim, uçmadım

© Gonca ÖZMEN, 2019
BİLE İSTEYE   KIRMIZIKEDİ İstanbul


KETEL

Iedereen had een vooruitzicht ik schreeuwde veel
Iedereen had een vrouw voordat ik

Ik was koppig, onhandig, een wankele ketel
Vergalde aldoor het plezier voor iedereen

Wat zou ik nog aannemen van jullie die zeilden
Op mijn wind, bungelden aan het brein
Van de hemel, ik liet het erbij.

Zeg maar dat ik in holle bomen doolde
In ieder struikgewas mijn lot verduisterde

Dat wonder waarin jullie geloofden baatte mij niet
Iedereen was heel en ik was het niet

Ik keek als een kind dat valt
De aarde oneindig laag
Ik daalde, ik vloog niet

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

MEMET

Al bu taka tukaları Memet
Al bu taka tukaları taka tukacıya götür

Bu beni al Memet
Al bu beni çayırlara götür

Ben bana ne etsem bilmem ki
Ben bana hep bir deniz savaşı Memet

Sen bu beni kuşlara
Al bu beni varoşlara

Savaş nasılsa bir sırt çantası Memet

Hem eskisi olur mu yaranın
Sen yine beni bir yastıkta beklet

Elma bile zamanını bekler

Sen beni eski bir küpün içine
Derine Memet daha derine

İnsan nasıl bir şenlik seyret

Taka tukacı taka tukaları
Taka tukalar mı Memet?

Sen beni en iyisi yoksullara kat
Al bu beni Memet al bu beni minareden at

© Gonca ÖZMEN, 2019
BİLE İSTEYE   KIRMIZIKEDİ İstanbul


MEMET

Neem deze retteketet mee Memet
Breng deze retteketet naar de retteketetter

Neem deze ik mee Memet
Breng deze ik naar de velden

Ik weet niet wat ik aan moet met die ik
Voor mij is ik altijd een zeeslag Memet

Breng deze ik naar de grutto's
Deze ik naar de getto's

Oorlog is sowieso een rugzak Memet

Kan een wond trouwens oud worden
Laat mij maar weer wachten op een kussen

Zelfs de appel verbeidt zijn tijd

Stop mij maar in een oud vat
Dieper Memet nog dieper

Kijk eens wat een theater de mens

Retteketet de retteketetter
Retteketet hij Memet?

Je kunt mij het beste bij de armen dumpen
Neem deze ik mee Memet werp deze ik van een minaret

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

MENDİL

Ben sana kara üzümlerdim eskiden
Suluydum, çok taneliydim

Dünya değildi kollarıma göre
Dönüp ayıbımı severdim

Geceyi düzledikçe sen
Ben ütü bilmez cekettim

Uzundum, çok taneliydim
Biter biter gövdene başlardım

Ben sana uyku kokardım eskiden
Unuttuğun zamanlardım

Bizden biri olurdu dünya
Eğilip de bakmazdın

Hem zaman kimine gitmez
Sen ağladın arındın

Ben ucu yanık mendil kaldım

© Gonca ÖZMEN, 2019
BİLE İSTEYE   KIRMIZIKEDİ İstanbul


ZAKDOEK

Vroeger was ik voor jou als donkere druiven
Was ik sappig, was ik talrijk

De wereld paste niet in mijn armen
Ik kwam terug en hield van mijn schande

Terwijl jij de nacht effende
Was ik een jas die nooit een strijkijzer zag

Ik was lang, ik was tamelijk talrijk
Uiteindelijk begon ik aan je lichaam

Vroeger rook ik voor jou naar slaap
Was ik de tijd die jij vergat

De wereld werd er een van ons
Maar jij bukte en keek niet

En de tijd heelt niet iedereen
Jij huilde en werd gezuiverd

Ik werd een zakdoek met een verbrande rand

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

AĞZINDI

Ağzındı
Çıplak duvar, mahrem kapı

Ağzındı
Doğmamış dizeler getirip bıraktı

İklim değiştirdi otlar kendiliğinden
Gördüm ağzın yaprak kırgınlığı

Ağzındı
Yıkılan ceviz ağaçları gibi

Tüm sesleri toplayıp gitti

Ağzındı
Sokak çocuğum, eksik göğüm

Ağzındı
Ve çocuktuk hâlâ sevişirken
(iki oyun arası)

© Gonca ÖZMEN, 2010
Belki Sessiz   KIRMIZIKEDİ İstanbul


JOUW MOND WAS HET

Jouw mond was het
De naakte muur, de verboden deur

Jouw mond was het
Die ongeboren versregels achterliet

Spontaan veranderde het gras van sfeer
Jouw mond zag ik zo broos als een blad

Jouw mond was het
Die als neervallende notenbomen

Alle stemmen verzamelde en verdween

Jouw mond was het
Mijn straatkind, mijn onvolmaakte hemel

Jouw mond was het
En we waren nog maar kinderen toen we vreeën
(tussen twee spelletjes door)

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

GÖLE YAS

Eski bir gölsem kuytuda
Azaldıysam gün be gün
Uzundur dindiysem
Bitiverecekmiş olduysam

Kök ver kök ver kök ver

Sonsuz bir girdapta uyuyorsam
Örtük, sözün ve tenin altında
Ağırsam kalbime
Susakaldıysam
Dipte – derinde

Ses ver ses ver ses ver

Düğüm düğümsem
Yorulmuşsam yankıma bakmaktan
Gidilmeyene gidiyorsam aklımdan
Kuşlar başlayacaksa az sonra

Dal ver dal ver dal ver

Uzun bir zılgıtsam
Beklemiş, gecikmiş, kekre
Ölüyorsam
Sicim sicim akmaktan

Can ver can ver can ver

Karaysam şimdi kapkara kederden
Kurum tutmuş
Tükenmeye durmuşsam
Bitkin düşmüşsem beklemekten

El ver el ver el ver

© Gonca ÖZMEN, 2019
BİLE İSTEYE   KIRMIZIKEDİ İstanbul


REQUIEM VOOR EEN MEER

Als ik een oud meer ben in een verre uithoek 
Als ik dag na dag ben gekrompen 
Als ik allang ben geslonken
Als het plotseling met mij is afgelopen

Geef dan een wortel een wortel een wortel

Als ik in een eindeloze maalstroom slaap
Verborgen, onder woord en huid
Als ik te zwaar ben voor mijn hart
Als ik ben stilgevallen
Op de bodem – in de diepte

Geef dan een stem een stem een stem

Als ik in de knoop zit
Als ik moe ben van het staren naar mijn weerspiegeling
Als ik in gedachten naar het onmogelijke ga
Als de vogels straks zullen beginnen

Geef dan een tak een tak een tak

Als ik een langdurige klaagzang ben
Verwacht, verlaat, verbitterd
Als ik aan het sterven ben
Door het gestage stromen in ragdunne draden

Geef dan een leven een leven een leven

Als ik nu bezinksel ben gitzwart van verdriet
Bedekt met roet
Als ik op het punt ben van verdwijnen
Als ik uitgeput ben van het wachten

Geef dan een hand een hand een hand

© Sytske Sötemann, 2022  
Herzien na de bespreking in de Vertaalworkshop Turks-Nederlands tijdens Poetry International Festival van juni 2022. Deelnemers: Hamide Doğan, Jeroen Aarssen, İlayda Burse Demirci, Çiler İlhan, Haydar Erğolu en İbrahim Eroğlu en tot slot de dichter zelf.

ELİN TİNİ

El göz gibidir, iz bırakmaz yürüdüğü yolda.

Eller ezbere bilir kabartma haritasını bedenin.

Sözsüz sevişir el, yarasını alır sözün.


Donar elin ırmağı yıllar çalınca sıcağını.

Görünmez bir el boyuyordu gökyüzünü.

Güzelliğe gizlilik katıyor elin tini.


Cennetteydik şimdi, olmasaydı Adem’in eli.

En çıplağımızdır el, beyazı koyar geceye.

Ellerimizle boğarız düşümüzü bazen.


Kadın elinde taşır rüzgârını.

El acemi bir ırmaktır akmaya.

Rüzgârın eli okşasın diyedir çıplaklığı suyun.

© Gonca ÖZMEN, 2000
KUYTUMDA   KIRMIZIKEDİ İstanbul


DE ZIEL VAN DE HAND

De hand is als het oog, laat geen sporen na op de afgelegde weg.

Handen kennen de reliëfkaart van het lichaam uit het hoofd.

De hand bedrijft zonder woorden de liefde, omvat de wond van het woord.


De rivier van de hand bevriest wanneer de jaren zijn warmte stelen.

Een onzichtbare hand schilderde de lucht.

De ziel van de hand voegt geheimzinnigheid toe aan schoonheid.


We zouden nu in de hemel zijn, als Adam geen hand had gehad. 

De hand is ons naakste orgaan, plant het wit in de nacht.

Soms wurgen we onze dromen met onze handen.


De vrouw draagt de wind in haar hand.

De hand is een rivier die het stromen nog moet leren.

De hand van de wind is bestemd voor het strelen van de naaktheid van water.

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

TANTE ROSA VE ÖLÜMCÜL ŞEYLER

                                       “Eski bir günü kurcalamak
                                         ölü bir kuşu yolmak kadar kolaydı”
                                                                              Oktay Rifat


Hem neden anlatmalı
                             üzerime bir tüy düştüğünü

Neyi nereye koymalı
                            sesimin çatlağını

Ağzı ölünün
Ölünün ağzı
Karıştı toprağa

Daha dün buradaydı. Duruyorlardı işte yan yana.
Roma’dan almıştım. Kayıyordu tabanları. Yanımda vardı.
Onun hep yanımda hep oluşu hep beni 
                                                               hep çok hep boğardı!
Değildik ki biz bir çift ayakkabı – kayardı.

Ayakları ölünün
Ölünün ayakları
Karıştı toza

Demincek buradaydı. Ağzımda acı badem tadı.
At arabalarının dünyadan kalktığı bir zamandı.
Hem bir at olarak neydi ki rüyası. Alnı kırçıldı.
O hep her şeye hep dörtnala hep kızardı. 

Kolları ölünün
Ölünün kolları
Karıştı ayaza

Hem nasıl anlatmalı
                         ölü bir kuşun kanadını 

Mezarını kazacağım sözcüğü
                         nereden bulmalı


Bir şiirinde Neruda ayakkabı giydirmişti zamana.
Rosa, ah Rosa, ne oldu söyle göğsünde koşturan o ata.
Öyle çok severdi ki soluk soluğa – 
                                                          dönüyor dünya son hızla.
Çağırma artık çağırma. Yer açılsın aklında.

Sesi ölünün
Ölünün sesi
Karıştı uykuya
 
Mayının da toprağa gömüldüğünü yeni öğrendi Rosa.
Kaçtı bir kemancıyla. Ah Rosa, balkabağından olur mu
                                                         hiç araba.
Bir çalılığın içinden geçmek gibi. Siste kuş sanki.
Onun artık hiç olmadığı yanımda hep bir kar tadı.

Demindi. Gözümü açıp kapattım gibiydi.
Ayakkabısının tekini kaybedeni kim ne etsindi.
Silahsız avlıyoruz artık birbirimizi. Delik deşik bir ağ.
Onun elleri hep ince hep uzaklardan hep ısrarla 
                                                          hep gelirdi.

Rosa bazen küser bazen kır çiçeklerine 
                                                           bazen susmaya giderdi.

Bir ölüden daha ölü.

© Gonca ÖZMEN, 2022
2022   Poetry International Festival Rotterdam


TANTE ROSA EN DE STERFELIJKE DINGEN

                                              “Het in herinnering roepen van een vroegere dag
                                                was net zo makkelijk als het plukken van een dode vogel.”
                                                                                                                            Oktay Rifat


En waarom moet men vertellen
                                             dat er een veer op mij viel

Waar moet men de hapering
                                             in mijn stem plaatsen

De mond van de dode
Van de dode de mond
Raakte vermengd met de grond

Ze waren hier gisteren nog. Ze stonden precies naast elkaar.
Ik had ze in Rome gekocht. De zolen waren glad. Hij was bij me.
Dat hij altijd bij me was altijd aanwezig 
                                                                verstikte me steeds meer!
We waren toch geen paar schoenen – die gleden uit.

De voeten van de dode
Van de dode de voeten
Raakten vermengd met het stof

Hij was hier net nog. De bittere smaak van amandel in mijn mond.
Er was een tijd waarin de paardenkoetsen uit de wereld verdwenen.
En dan die droom van haar als een paard. Met het grijze voorhoofd.
Zij wond zich altijd over alles op altijd in galop.

De armen van de dode
Van de dode de armen
Raakten vermengd met de vorst

En hoe moet men vertellen
                                     over de vleugel van een dode vogel

Waar moet men de woorden
                                      ‘ik zal zijn graf gravenʼ vandaan halen


In een van zijn gedichten trekt Neruda de tijd schoenen aan.
Rosa, ach Rosa, vertel wat er gebeurde met dat paard
                                                                        dat over je borst galoppeerde
Het was zo stapelverliefd zo buiten adem –  de wereld draait dol.
Schreeuw niet meer schreeuw niet. Maak ruimte in je hoofd.

De stem van de dode
Van de dode de stem
Raakte vermengd met de slaap

Rosa heeft net gehoord dat ook de bom begraven is.
Ze vluchtte met een violist. Ach Rosa, bestond er ooit 
                                                                          een rijtuig van pompoen.
Alsof iemand uit een doornstruik tevoorschijn komt. Als een vogel in de mist.
Dat hij nooit meer bij me is bezorgt mij steeds een smaak van sneeuw.

Het duurde maar even. Als in een oogwenk.
Wat moest iemand doen bij het verliezen van een enkele schoen.
Voortaan jagen we ongewapend op elkaar. Een web vol gaten.
Zijn handen waren altijd dun kwamen altijd van ver altijd dwingend.

Rosa was soms beledigd liep soms het veld in hulde zich
                                                                          soms in stilzwijgen.

Nog doder dan een dode.

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International

ATIK

Kangurular var ya Kangurular ses çıkarır mı hayata 
uva olur mu bana bu kuşluk vakti Ayaklandırdığın 
bu gövde Kaldırdığın iki tabut Ölüler / bizim artıklarımız
Ölüler / uzundur kalanlar içimde Ölüler / lokal anestezi 
Ölüler / altı saat açlık Ölüler / bayılmanız gerek Ölüler /
kan grubunuz Ölüler / artık kanamayacaksınız Ölüler / 
kaldılar tortop aklınızda Ölüler / damarınız çok ince Ölüler / 
kredi kartınız lütfen Ölüler / odanız hazır Ölüler / çok kısa 
sürecek Ölüler / acı çekmeyeceksiniz Ölüler / 
hatırlamayacaksınız Ölüler / karnınızda hep bir şişlik 
Ölüler / bir adamdan artırdığınız Ölüler / çöp sepetindeler 
Ölüler / temizlendiler Ölüler / çıkışınızı yapabiliriz Ölüler / 
iyi dersler Ölüler / birkaç kısa mesaj Ölüler / sen de 
zorlanmıyor musun Ölüler / daha çok var Ölüler / hadi kapa 
gözlerini Ölüler / bir hafta sonra kontrole gelin Ölüler / 
eşiniz de girebilir Ölüler / ilaçlarınızı düzenli kullanın 
Ölüler / hiçbir şeyiniz kalmadı Ölüler / evli misiniz Ölüler 
/ kaç haftalık Ölüler / kan testi Ölüler / üzerine işeyin ve 
beş dakika bekleyin Ölüler / pembeleşirse renkleri Ölüler /
pozitif Ölüler / istiyor musun Ölüler / emin değilim Ölüler / 
ev tutalım Ölüler / eli yüzü yok daha Ölüler / henüz kalbi 
atmıyor Ölüler / hangi hastane olsun Ölüler / neyi 
düşünüyorsunuz Ölüler / düşünecek bir şey yok Ölüler / 
gittiler Ölüler / olur böyle şeyler

© Gonca ÖZMEN, 2022
  Poetry International Festival Rotterdam


REST

Er zijn toch kangoeroes Verheffen kangoeroes hun stem tegen het leven 
Is er tegen de middag een plek voor mij Dit lichaam dat je voortbracht De
twee kisten die je optilde De doden / onze resten De doden / ze blijven 
lang bij me De doden / plaatselijke verdoving De doden / zes uur nuchter 
De doden / u moet onder narcose De doden / uw bloedgroep De doden / 
u zult niet langer bloeden De doden / ze zijn uw gedachten blijven 
beheersen De doden / uw ader is erg dun De doden / uw creditcard 
alstublieft De doden / uw kamer is klaar De doden / het duurt maar 
heeleven De doden / u zult geen pijn hebben De doden / u zult het zich
niet herinneren De doden / in uw buik zit een flink gezwel De doden / dat
u oogstte uit een man De doden / ze liggen in de afvalemmer De doden
/ ze zijn gewassen De doden / we kunnen uw vertrek regelen De doden / 
een goede les De doden / een paar korte berichten De doden / en heb jij 
het niet moeilijk De doden / er zijn er veel meer De doden / doe je ogen
maar dicht De doden / kom over een week voor controle De doden/ uw
echtgenoot mag ook mee naar binnen De doden / u moet uw medicijnen
regelmatig innemen De doden / er is niets achtergebleven De doden / bent 
u getrouwd De doden / hoeveel weken De doden / een bloedtest De doden / 
u moet hierin plassen en vijf minuten wachten De doden / als het roze kleurt 
De doden / is het positief De doden / wil je het De doden / ik weet het niet 
zeker De doden / laten we een huis huren De doden / hij heeft nog geen 
handen en geen gezicht De doden / zijn hart klopt ook nog niet De doden / 
naar welk ziekenhuis De doden / wat denkt u De doden / er is niets om aan 
te denken De doden / ze zijn weg De doden / zo is het leven

© Sytske Sötemann, 2022  
Voor Poetry International