Sytske Sötemann

Turkse poëzie in Nederlandse vertaling

Hollandaca'da Türkçe şiir




Özdemir İNCE (1936)


ŞU BİZİM ÖMER KALEŞİ’NİN İŞLERİ

I.

Beyazın siyah durağıdır kırmızı 
ya da sarı olmadan öncedir
size anlatacağım öykü:

Beyazdan önce ne var bu fâni dünyada,
siyahın beyaz hali mi?

İşte bu benim anlatacağım öyküye dahil.

Yoksa beyazın siyaha doğru yürüyüşü mü,
yoksa beyazın siyah yürüyüşü mü?

İşte bu benim anlatacağım öyküye dahil.

Belki de beyazın siyah yürüyüşü,
o halde nedir karadan daha siyah?

Belki de siyahtan daha kara beyaz
benim size her gece anlatacağım öykü.
		
 
II. (Kırmızı Başlıklı Kız, 2007)

Resmin arkasına geçtim
yolculuk sürdü kırk gün kırk gece.

Sağdan baktım Formoza taraflarından
Tarık’ın kayalıklarında durup
soldan baktım, hızımı alamayıp
dünyanın çevresini dolaştım:

Harman atıyordu bir şair elinde yaba,
bir ressam su falına bakıyordu.

Dünya dönüyordu, dervişler
bir başka yörüngede;
doğum günüydü 
“Kırmızı Başlıklı Kız”ın.


III. (Arago’nun ağaç kütüğünde bir baş, 2006)

Bir karınca çıktı kestane gövdesinden
uzaktan daha uzak bir yerde,
selamlaştı bir sincap gölgesiyle.

“Sana emanet, dedi, bütün buralar,
başım burada kalacak,
bilirim, hasret kötü bir meslek.”

Nasıl olsa bir baş gerekmez bana
Nasıra’ya varmadan 
Tarsus ovasından
Antakya dağlarından geçerken,

Ben, geçmişin gelecek hali.

Acelem var bir ben olarak:
Bir zeytin ağacı beklemekte beni
dünyaya bedel bir göğüs kafesinde!


IV.

Külü dikeceğim 
ve bir kilim dokuyacağım
bir yüzün kederli aşkıyla.

İnsanlar bakacak bana görecek beni.

Peki ben deli değilsem bu civarda
peki kim deli benden başka?

Oturup bakarım su sonsuzluğa:

Kuyudan su çeker uzun belikli kızlar.

 
V.

Mıknatıs yüz: Bir manyetik alan;
vadesiz bakışlar sarmaşığı
gözler ve uzaylar arasında.

Dök demir tozlarını bedenime,
bir derviş çıkmazsa içinden
bileğimi keserim vallahi,

yetmez ise pey sürerim billahi,
kumar masasında, yeşil çuhaya
hayatlarımdan birini.

Ayaksız ve kanatsız derviş olsam,
bu gözler kimin gözleri diye sorsam
geçmişin mi yoksa geleceğin mi?


VI.

Hayatın dışında uyanmak istedim,
bana bunun olamayacağını söylediler:
“Sen bir diken olmadıkça asla!”

Bu gidişle ölmeyi öğrenmek çok zor;
ölümsüzlük mü, bana göre değil,
rastlantısal doğumumdan bu yana.

Ölmek istiyorum ama varsa kendi
ölümümle – lafın gelişi işte -,
başımı görebilirsiniz o zaman.

Uyudum ama  bir uyurgezer uykusu.
Başım Aziz Yahya’nın başı değil,
istediği kadar dans edebilir güzel Salome.

Evet ya da hayır,
kanatlarıma bakın. Ben batıyorum!
Uygun olarak bir mucizeye.


VII.

Bir kale mimarı mı olsam,
kendime bir piramit mi yaptırsam?

Hayır, asla!

Bana göre değil!

Max Jacob’un elma bahçesini alsam,
elma şaraplık, kırları sulasam –
satın alacağım nankör mirasçılarından -.

Sonra Çin ipeğinden bir şemsiye:
ıslanmasın diye Ömer’in beyaz dünyası
Paris’in nisan yağmurlarında.


VIII.

Uçurumun diplerinde gezer çobanın gölgesi.

Çağlayanın arkasında uyur
boş yamçısı;

uçurumun yarı yolundadır çoban.

Balkan kartalı Ömer Kaleşi
bütün bunları görür gönül gözüyle
taa yukarlardan,
tavşan yuvasına saldıran yılanı ararken.

Gökyüzünün yarı yolundadır Ömer Kaleşi.

Uçuruma ekilecek huzur tohumları arar.


IX.

Gövdesiz bir kadın başı
Paris’te Arago bulvarında
bir at kestanesi gövdesi içinde.

(Siz öyle sanın!)

O ve ben –
“Ben!” dediysem, Ömer Kaleşi,
ikimiz de özgürüz
o kendini gizleyerek,
ben, hayal ederek
bir taze bedeni,

yaşsız!

Gövde, memeler, bacaklar,
nemli bir vadi
ve onun karlar eriten gölgesi

Türkiye’de Toros dağlarında.


X.

(Bir insan başı resim olarak susuyor.
Birlikte dinleyelim):

Gövde gerekmez deliliğe,
beyin insan evrenin başlangıcıdır.

Sevgiliyi yüzüyle hatırlarız,
kalçalarına, memelerine bakar
yüzünü görürüz.

Bunun gibi, işte:

Öznesiz, yüklemsiz, eylemsiz bir dünya!
Tütsülenmiş, mumyalanmış bir cümle.

Gövde gerekmez!

Tanrı ve şeytan benden sonra doğdular!


XI.

“Gotik rüzgâr gülü”
nasıl girdi resim beyazının içine,
çünkü siyah yok.

Yok!

Aklımdan hiç çıkmaz
orman bekçisi dedemin sözü:

Doğayla yüz göz olma çocuk!

Bir kutsal kitap gibi aç onu
açabilirsen eğer
bir ayet gibi oku
ebedi ve ezeli dulun hallerini.

(Böyle tanımlardı dünya evrenini.)

Bugünün işini yarına bırakma
demiştir de, sakın!

Ama ben “yarın” sarrafıyım,
avare rüzgârlara sevdalı bir kuyumcu.


XII.

Karpit lâmbası kokusunda köylü yüzler!

Nasıl doyuruyorsun bunca
insan ağzını Ömer?

Bilemez insan, aç mı tok mu?
Ama iyi bak gözlerine anlarsın.

Zaten bakıp anlıyorsun.

Bakışlarına nasıl dayanıyorsun Ömer?
Fazla yaklaşma yanarsın
bizi de yakarsın !

Saz şairi, trubadur Ömer,
Balkanların çarıksız, yalnayak abdalı,

Dünyanın Tozu’nu toplamaktadır.

© Özdemir İNCE, 2009
  İstanbul


DIE WERKEN VAN ONZE ÖMER KALEŞİ

I.

De zwarte halte van wit is rood
of voordat het geel wordt
het verhaal dat ik u zal vertellen:

Wat komt er voor wit in deze vergankelijke wereld,
is wit een toestand van zwart?

Dit behoort juist tot het verhaal dat ik zal vertellen.

Of is het de overgang van wit naar zwart,
of de zwarte overgang van wit?

Dit behoort juist tot het verhaal dat ik zal vertellen.

Misschien is het wel de zwarte overgang van wit,
wat is in dat geval zwarter dan inktzwart?

Misschien is wit wel inktzwarter dan zwart
het verhaal dat ik u elke nacht zal vertellen.


II. (Roodkapje, 2007)

Ik ging achter het schilderij langs
de reis duurde veertig dagen veertig nachten.

Ik keek van rechts van de kant van Formoza
stond op de rotsen van Gibraltar
keek van links, was niet meer te houden
en zwierf de hele wereld rond:

De oogst wierp een discus in de hand van een dichter,
een schilder keek naar de voorspelling van water.

De wereld draaide, de derwisjen
draaiden in een andere baan;
het was de verjaardag
van “Roodkapje.”


III. (Een hoofd op de boomstronk van Arago, 2006)

Er kwam een mier tevoorschijn uit de stam van een kastanje
ergens verder dan ver,
hij begroette de schaduw van een eekhoorn.

“Jij valt te vertrouwen, zei hij, alles hier,
mijn hoofd zal hier blijven,
ik weet het, heimwee is een slechte leidraad.”

Ik heb hoe dan ook geen hoofd nodig
voordat ik Nazareth bereik
door het dal van de Tarsus
over de bergen van Antiochië,

Ik, de toekomstige toestand van het verleden.

Als een ik heb ik haast:
Een olijfboom verwacht mij
in een borstkas ter waarde van de wereld!


IV.

As zal ik planten
en een tapijt weven
met de treurige liefde van een gezicht.

Mensen zullen naar mij kijken mij zien.

Goed als ik niet gek ben in deze omgeving
wie is er dan wel gek behalve ik?

Ik zit te kijken naar de oneindigheid van water:

De meisjes met de lange vlechten halen water uit de bron.

 
V.

Magnetisch gezicht: Een magnetiserende plek;
termijnloze hechting van blikken
tussen ogen en ruimten.

Giet het ijzerstof in mijn lichaam,
mocht er geen derwisj uit tevoorschijn komen
dan snijd ik mijn pols door bij god,

volstaat dat nog niet dan zal ik o god,
aan de speeltafel, op de groene doek
een van mijn levens inzetten.

Zou ik een derwisj zijn zonder voeten en vleugels,
zou ik vragen wiens ogen deze ogen zijn
zijn ze dan van het verleden of van de toekomst?


VI.

Buiten het leven wilde ik ontwaken,
ze zeiden tegen mij dat dit niet zou kunnen:
“Zolang je tenminste geen doorn bent!”

Met deze houding is het heel moeilijk te leren sterven;
is het onsterfelijkheid, dat past niet bij mij,
het is deze kant van mijn toevallige geboorte.

Ik wil sterven maar als het zover is met
mijn eigen dood – bij wijze van spreken –,
dan kunt u mijn hoofd zien.

Ik sliep maar het was een slaapwandelende slaap.
Mijn hoofd is niet het hoofd van Aziz Yahya,
de mooie Salome kan dansen zoveel ze wil.

Ja of nee,
kijk naar mijn vleugels. Ik zink!
Zoals het een wonder betaamt.

 
VII.

Als ik een architect van een vesting zou zijn,
zou ik dan voor mezelf een pyramide laten bouwen?

Nee, nooit!

Dat is niets voor mij! 

Als ik de appelboomgaard van Max Jacob zou kopen,
als ik de appelwijngaard, de velden zou begieten –
dan zou ik hem van zijn ondankbare erfgenamen kopen –.

Naderhand een paraplu van Chinese zijde:
opdat de witte wereld van Ömer niet nat wordt
in de aprilregens van Parijs.

 
VIII.

De schaduw van de herder waart rond in de diepten van het ravijn.

Zijn lege regencape
rust achter de waterval;

de herder is halverwege het ravijn.

De Balkanadelaar Ömer Kaleşi
ziet dit alles met zijn vrije oog
helemaal vanuit de hoogten,
zoekend naar de slang die het konijn in zijn hol belaagt.

Ömer Kaleşi is halverwege de hemel.

Hij zoekt de zaden van rust om in het ravijn uit te strooien.


IX.

Het hoofd van een vrouw zonder lichaam
op de Arago Boulevard in Parijs
in de stam van een paardenkastanje.

(Stelt u zich zoiets voor!)

Hij en ik –
Als ik “Ik!” heb gezegd, Ömer Kaleşi,
zijn wij ook allebei vrij 
terwijl hij zich verbergt,
ik, een vers lijf
verbeeld,

leeftijdsloos!

Lichaam. borsten, benen,
een vochtig dal
en zijn schaduw die de sneeuw doet smelten

Op de bergen van Taurus in Turkije.


X.

(Een mensenhoofd zwijgt als een schilderij.
Laten we samen luisteren):

De waanzin heeft geen lichaam nodig,
hersenen vormen de beginfase van menswording

We herinneren ons de geliefde door haar gezicht,
kijken naar haar heupen en haar borsten
zien haar gezicht.

Zoals dit, bijvoorbeeld:

Een wereld zonder subject, zonder predicaat, zonder verbum!
Een geïnhaleerde, gemummificeerde zin.

Geen lichaam nodig!

God en de duivel zijn na mij geboren!


XI.

“ De Gotische windroos”
hoe kwam die in het wit van het schilderij terecht,
want er is geen zwart.

Geen!

Ik kan niets bedenken
het woord van mijn opa de boswachter:

Speel niet met de natuur kind!

Open haar als een heilig boek
als je haar al kunt openen
lees haar dan als een goddelijk teken
over de eeuwige en oneindige toestanden van een weduwe.

(Zo leerde hij de wereldkosmos kennen).

Zorg dat je het werk van vandaag afmaakt,
vooral doen! zei hij nog.

Maar ik ben de wisselaar van “morgen”,
een goudsmit verliefd op de rondwaaiende winden.


XII.

Boerengezichten in de geur van een carbidlamp!

Hoe vul je zoveel 
mensenmonden Ömer?

Een mens kan niet weten, of zij honger hebben of vol zijn.
Maar kijk goed naar hun ogen dan begrijp je het wel.

Trouwens je kijkt en begrijpt.

Hoe kun je hun blikken weerstaan Ömer?
Kom niet te dichtbij of je zult verbranden
en ons nog aansteken!

De sazdichter, de troubadour Ömer,
de derwisj van de Balkan zonder schoenen, blootsvoets,

Verzamelt het Stof van de Wereld.

© Sytske Sötemann, 2009