AKŞAM ERKEN İNER MAHPUSHÂNEYE
Akşam erken iner mahpushâneye Ejderha olsa kâr etmez. Ne kavgada ustalığın, Ne de çatal yürek civan oluşun, Kâr etmez, inceden içine dolan, Alıp götüren hasrete. Akşam erken iner mahpushâneye. İner, yedi kol demiri, Yedi kapıya. Birden, ağlamaklı olur bahçe Karşıda duvar dibinde. Üç dal gece sefâsı, Üç kök hercai menekşe... Aynı korkunç sevdâdadır Gökte bulut, dalda kaysı. Başlar koymaya hapislik. Karanlık can sıkıntısı... Kürdün Gelini'ni söyler maltada biri Bense volta'dayım ranza dibinde Ve hep olmayacak şeyler kurarım, Gülünç, acemi, çocuksu... Vurulsam kaybolsam derim, Çırılçıplak, bir kavgada. Erkekçe olsun isterim, Dostluk da, düşmanlık da. Hiçbiri olmaz, halbuki, Geçer süngüler namluya. Başlar gece devriyesi jandarmaların... Hırsla çakarım kibriti... İlk nefeste yarılanır cıgaram, Bir duman alırım, dolu, Bir duman kendimi ölduresiye. Biliyorum, "sen de mi?" diyeceksin, Ama akşam erken iniyor mahpushâneye. Ve dışarda delikanlı bir bahar, Seviyorum seni, Çıldırasıya...
© Ahmed ARİF, 1968
Hasretinden Prangalar Eskittim Ankara
VROEG DAALT DE AVOND OVER DE GEVANGENIS
Vroeg daalt de avond over de gevangenis. Zelfs als draak begin je daar niets tegen. Noch je kundigheid in de strijd Noch je dappere heldenhart Wapenen je tegen weemoed Die zich zachtjes in je nestelt, je verteert. Vroeg daalt de avond over de gevangenis. Zeven stalen bomen worden neergelaten, Sluiten zeven poorten af. En dan plotseling treurt de tuin Daar aan de voet van de muur. Drie takken nachtelijke rust Drie wortels driekleurige viooltjes... In dezelfde vreselijke liefde Hangt de wolk in de lucht, de abrikoos aan de tak. De gevangenschap begint zwaar te vallen. De duisternis is beklemmend... Op het eiland zingt iemand de ‘Koerdenbruid’ Terwijl ik op en neer loop langs de kooien En aldoor onmogelijke dingen verzin, Lachwekkende, onhandige, kinderlijke... Werd ik maar neergeschoten, verslagen, zeg ik Spiernaakt, in een gevecht. Waren vriendschap en vijandschap Maar even manhaftig. Maar dat kun je vergeten, Bajonetten worden op lopen gezet. De nachtronde van de bewakers begint... Gretig strijk ik een lucifer af... Met de eerste trek wordt mijn sigaret gehalveerd, Ik inhaleer diep, heel diep. Een teug zal mijn laatste zijn, Ik weet het, ‘ jij ook al?’ zul je zeggen, Maar vroeg daalt de avond over de gevangenis. En buiten is het hevig lente, Ik ben gek op je, Stapelgek...
© Sytske Sötemann, 2009
İÇERDE
Haberin var mı taş duvar? Demir kapı, kör pencere, Yastığım, ranzam, zincirim, Uğruna ölümlere gidip geldiğim, Zulamdaki mahzun resim, Haberin var mı? Görüşmecim yeşil soğan göndermiş, Karanfil kokuyor cigaram Dağlarına bahar gelmiş memleketimin...
© Ahmed ARİF, 1968
Hasretinden Prangalar Eskittim Ankara
IN DE CEL
Heb je het gehoord stenen muur? Stalen deur, blind venster, Kussen, matras en ketenen van me, Treurige foto in mijn schuilplaats, Die nog bijna mijn dood was, Hebben jullie het gehoord? Mijn bezoek heeft groene lente-uitjes meegebracht, Mijn sigaret ruikt naar anjers Thuis in de bergen is de lente begonnen...
© Sytske Sötemann, 2009
OTUZÜÇ KURŞUN
1. Bu dağ Mengene dağıdır Tanyeri atanda Van'da Bu dağ Nemrut yavrusudur Tanyeri atanda Nemruda karşı Bir yanın çığ tutar, Kafkas ufkudur Bir yanın seccade Acem mülküdür Doruklarda buzulların salkımı Firari guvercinler su başlarında Ve karaca sürüsü, Keklik takımı... Yiğitlik inkar gelinmez Tek'e - tek doğüşte yenilmediler Bin yıllardan bu yan, bura uşağı Gel haberi nerden verek Turna sürüsü değil bu Gökte yıldız burcu değil Otuzüç kurşunlu yürek Otuzuç kan pınarı Akmaz, Göl olmuş bu dağda... 2. Yokuşun dibinden bir tavşan kalktı Sırtı alacakır Karnı sütbeyaz Garip, ikicanlı, bir dağ tavşanı Yüreği ağzında öyle zavallı Tövbeye getirir insanı Tenhaydı, tenhaydı vakitler Kusursuz, çırılçıplak bir şafaktı Baktı otuzüçten biri Karnında açlığın ağır boşluğu Saç, sakal bir karış Yakasında bit, Baktı kolları vurulu, Cehennem yurekli bir yiğit, Bir garip tavşana, Bir gerilere. Düştü nazlı filintası aklına, Yastığı altında küsmüş, Düştü, Harran ovasından getirdiği tay Perçemi mavi boncuklu, Alnında akıtma Üç topuğu ak, Eşkini hovarda, kıvrak, Doru, seglavi kısrağı. Nasıl uçmuşlardı Hozat önünde! Şimdi, böyle çaresiz ve bağlı, Böyle arkasında bir soğuk namlu Bulunmayaydı, Sığınabilirdi yuceltilere... Bu dağlar, kardeş dağlar, kadrini bilir, Evvel Allah bu eller utandırmaz adamı, Yanan cıgaranın külünü, Güneşlerde çatal kıvılcımlanan Engereğin dilini, İlk atımda uçuran Usta elleri... Bu gözler, bir kere bile faka basmadı Çığ bekleyen boğazların kıyametini Karlı, yumuşacık hıyanetini Uçurumların, Önceden bilen gözleri... Çaresiz Vurulacaktı, Buyruk kesindi, Gayrı gözlerini kör sürüngenler Yüreğini leş kuşları yesindi... 3. Vurulmuşum Dağların kuytuluk bir boğazında Vakitlerden bir sabah namazında Yatarım Kanlı, upuzun... Vurulmuşum Düşüm, gecelerden kara Bir hayra yoranım çıkmaz Canım alırlar ecelsiz Sığdıramam kitaplara Şifre buyurmuş bir paşa Vurulmuşum hiç sorgusuz, yargısız Kirvem, hallarımı aynı böyle yaz Rivayet sanılır belki Gül memeler değil Domdom kurşunu Paramparça ağzımdaki... 4. Ölüm buyruğunu uyguladılar, Mavi dağ dumanını Ve uyur-uyanık seher yelini Kanlara buladılar. Sonra oracıkta tüfek çattılar Koynumuzu usul-usul yoklayıp Aradılar. Didik-didik ettiler Kirmanşah dokuması al kuşağımı Tespihimi, tabakamı alıp gittiler Hepsi de armağandı Acemelinden... Kirveyiz, kardeşiz, kanla bağlıyız Karşıyaka köyleri, obalarıyla Kız alıp vermişiz yüzyıllar boyu, Komşuyuz yaka yakaya Birbirine karışır tavuklarımız, Bilmezlikten değil Fıkaralıktan Pasaporta ısınmamış içimiz Budur katlimize sebep suçumuz, Gayrı eşkiyaya çıkar adımız Kaçakçıya Soyguncuya Hayına... Kirvem hallarımı aynı böyle yaz Rivayet sanılır belki Gül memeler değil Domdom kurşunu Paramparça ağzımdaki... 5. Vurun ulan, Vurun, Ben kolay ölmem. Ocakta küllenmiş közüm, Karnımda sözüm var Haldan bilene. Babam gözlerini verdi Urfa önünde Üç de kardaşını Üç nazlı selvi, Ömrüne doymamış üç dağ parçası. Burçlardan, tepelerden, minarelerden Kirve, hısım, dağların çocukları Fransız Kuşatmasına karşı koyanda Bıyıkları yeni terlemiş daha Benim küçük dayım Nazif Yakışıklı, Hafif, İyi süvari Vurun kardaş demiş Namus günüdür Ve şaha kaldırmış atını. Kirvem hallarımı aynı böyle yaz Rivayet sanılır belki Gül memeler değil Domdom kurşunu Paramparça ağzımdaki...
© Ahmed ARİF, 1968
Hasretinden Prangalar Eskittim Ankara
DRIEËNDERTIG KOGELS
1. Deze berg is de berg Mengene Bij het gloren van de dageraad aan het Vanmeer Deze berg is het kind van Nimrod Bij het gloren van de dageraad tegenover de Nimrod Je ene flank bedekt door lawines, de Kaukasus aan de horizon Je andere flank een bidkleed in Perzisch bezit Op bergtoppen glijdende gletsjers Aan waterpoelen vluchtende duiven En kudden reeën, Groepjes patrijzen... Hun moed valt niet te ontkennen In het gevecht van man-tot-man zijn ze onverslagen Al duizend jaren lang, de jonge mannen van hier Hoe moeten we dit nieuws dan brengen Dit gaat niet over een vlucht kraanvogels Of over een sterrenbeeld aan de hemel Maar over een hart met drieëndertig kogels Drieëndertig bloedbronnen Stroomden niet weg, Vormden een meer op deze berg... 2. Aan de voet van de heuvel zat een konijn Rechtovereind, de rug bontgekleurd De buik melkwit Een zielig, zwanger, bergkonijn Het hart in de keel, het arme ding Brengt de mens tot berouw Het was een verlaten uur, volkomen verlaten Een volmaakte, naakte morgenstond Een van de drieëndertig keek ernaar In zijn buik de zware leegte van honger Zijn haren en baard verward Luis op zijn kraag, Zijn armen gewond, Een held met een hel van een hart, Keek eerst naar het zielige konijn, Toen achterom. Hij dacht aan zijn lichte karabijn Gebroken onder zijn kussen, Hij dacht aan het veulen dat hij van de vlakte van Harran Had meegebracht, haar manen met blauwe kralen, Een bles op haar voorhoofd Drie vetlokken wit, Haar galop soepel, behendig Zijn kastanjebruine merrie. Wat hadden ze gevlogen in het zicht van Hozat! Lag hij er nu maar niet zo hulpeloos bij En gekneveld met achter zich de koude loop Van een geweer, Dan had hij zich op deze hoogten kunnen verbergen... Deze bergen, bevriende bergen, kennen je waarde, Goddank maken deze handen een man niet te schande, Deze meesterhanden Die bij het eerste schot raak schieten, De de as van een brandende sigaret, En de tong van een adder Die schittert in de zon... Deze ogen zijn zelfs niet een keer misleid Door de ravijnen die lawines verwachten Door het besneeuwde, fluweelzachte verraad Van de klippen, Zijn wetende ogen... Helpen hem nu niet meer Ze zullen hem doodschieten, Het bevel staat vast, De blinde reptielen zullen zijn ogen opvreten De gieren zijn hart... 3. Ik ben neergeschoten In een verlaten inham van de bergen Ten tijde van een ochtendgebed Ik lig Languit, in het bloed... Ik ben neergeschoten, Mijn droom, zwarter dan de nacht, Voorspelt mij niet veel goeds Voortijdig nemen ze mijn leven Ik krijg het niet meer in een boek Een pasja zond een gecodeerd bevel Ik ben neergeschoten zonder verhoor, zonder vonnis Peetoompje, schrijf precies op wat er met me is gebeurd Anders denken ze nog dat het een verzinsel is Dit zijn geen rozen of borsten Dit is een dumdumkogel Uiteengespat in mijn mond... 4. Zij brachten het doodsbevel ten uitvoer, Besmeurden de blauwe bergmist En de halfontwaakte ochtendwind Met bloed. Zij staken er daarna hun geweren in Fouilleerden langzaam en grondig Onze lichamen. Scheurden mijn rode gordel Van Kirmanshahweefsel aan flarden Pakten mijn gebedsketting, mijn tabak en verdwenen Allemaal geschenken van Perzische vrienden... Wij zijn verwanten, broeders, verbonden door bloed Al eeuwen ruilen we onze dochters uit Met de dorpen, de vlakten aan de overzij, Zij aan zij zijn we buren Onze kippen paren met elkaar, Niet uit onwetendheid Maar uit armoede Aan paspoorten zijn we nooit gewend geraakt Dit is onze schuld de oorzaak van onze dood, Uitgemaakt voor rovers Smokkelaars Moordenaars Verraders... Peetoompje, schrijf precies op wat er met me is gebeurd Anders denken ze nog dat het een verzinsel is Dit zijn geen rozen of borsten Dit is een dumdumkogel Uiteengespat in mijn mond... 5. Schiet schoften, Schiet, Zo makkelijk sterf ik niet. Ik ben smeulend as, In mijn buik liggen mijn woorden, Voor hen die ze begrijpen. Mijn vader gaf zijn ogen aan het front bij Urfa En zijn drie broers Drie prachtige cipressen, Drie brokstukken berg van onvoltooid leven. Toen bloed en stamverwanten, de kinderen van de bergen Vanaf de torens, de heuvels en de minaretten Zich verzetten tegen de Franse Belegering Zei mijn jonge oom Nazif, Nog maar pas met baard, Knap, Tenger, Een goed ruiter, Schiet broeder Dit is de dag van eer En spoorde zijn paard aan. Peetoompje, schrijf precies op wat er met me is gebeurd Anders denken ze nog dat het een verzinsel is Dit zijn geen rozen of borsten Dit is een dumdumkogel Uiteengespat in mijn mond...
© Sytske Sötemann, 2011